انشعابگیر یکی از اجزای کلیدی در لولهکشی آب و فاضلاب است که امکان ایجاد اتصال جدید به شبکه اصلی را بدون قطع جریان و تخریب مسیر فراهم میکند. این ابزار باعث صرفهجویی در زمان، هزینه و افزایش ایمنی عملیات انشعابگیری میشود.
۱. تعریف و عملکرد
انشعابگیر (Tapping Saddle یا Branch Fitting) یک قطعه مکانیکی است که روی لولههای اصلی آب یا فاضلاب نصب میشود تا بدون نیاز به برش گسترده، انشعاب جانبی ایجاد شود. این قطعه معمولاً از پلیاتیلن، چدن داکتیل یا فولاد ضدزنگ ساخته میشود.
۲. اجزای اصلی
- بدنه: بخش اصلی که روی لوله مینشیند و فشار را تحمل میکند.
- لاستیک آببندی (گسکت): برای جلوگیری از نشتی در محل تماس انشعابگیر با لوله.
- پیچ و بستها: جهت محکمکردن و تثبیت قطعه روی لوله.
- دریچه سوراخکاری یا والو: برای کنترل جریان در نقطه انشعاب.
۳. کاربردها
- ایجاد انشعاب خانگی آب شهری بدون قطع جریان.
- وصل کردن خطوط جدید به شبکه اصلی.
- اتصال سیستمهای اندازهگیری یا پمپاژ موقت.
- بهرهبرداری در شرایطی که شکستن مسیر اصلی امکانپذیر نیست.
۴. انواع انشعابگیر
| نوع | جنس | کاربرد | فشار کاری (bar) |
| چدنی داکتیل | مقاوم و سنگین | خطوط اصلی شهری | 10–16 |
| پلیاتیلن | سبک و ضدزنگ | مناطق با خاک مرطوب | 6–10 |
| استیل ضدزنگ | صنعتی | خطوط فشار بالا و شیمیایی | 16+ |
۵. مزایا
✅ کاهش نیاز به حفاری و برش خط
✅ امکان نصب در خطوط در حال بهرهبرداری
✅ سرعت بالا و صرفهجویی اقتصادی
✅ افزایش ایمنی و کاهش خطر نشت
۶. نکات نصب و نگهداری
- سطح لوله باید کاملاً تمیز باشد.
- پیچها به ترتیب متقارن سفت شوند.
- فشار سیستم قبل از سوراخکاری کنترل گردد.
- پس از نصب، آزمایش نشتی انجام شود.
- در فواصل زمانی معین، گسکتها بازدید شوند.
۷. استانداردها و ملاحظات فنی
استفاده از استانداردهای ISO 4427، EN 12201 و استاندارد ملی ISIRI 14427 برای مواد و اتصالها الزامی است.
جمعبندی
انشعابگیر نقشی محوری در توسعه شبکههای زیرساختی دارد و استفاده از مدلهای باکیفیت و استاندارد، به کاهش هزینهها، افزایش دوام سیستم و جلوگیری از هدررفت آب کمک میکند.